Światło, obok wody, jest czynnikiem decydującym o istnieniu życia. Towarzyszy człowiekowi od chwili pojawienia się go na Ziemi. Od początku też człowiek starał się uzupełniać niedobór światła dziennego sztucznym.
Przez stulecia posługiwał się w tym celu ogniem, a od ponad stu lat elektrycznością. Od czasu wynalezienia przez Edisona żarówki prowadzone są nieustające badania naukowe nad światłem elektrycznym i jego wpływem na nasz organizm.
Cykl dobowy a światło
Różne gatunki w przyrodzie wyewoluowały do prowadzenia różnego trybu życia. Człowiek przystosował się do aktywności dziennej i nocnego odpoczynku. Światło dzienne (słoneczne) jest niezbędne do życia. Umożliwia ono fotosyntezę, stymulującą produkcję tlenu przez rośliny. Promienie słoneczne wspomagają przyswajanie witamin D i E oraz niektórych mikroelementów. Światło dzienne wpływa na poprawę samopoczucia, ciśnienia tętniczego i przemiany materii. Dlatego na ogół lepiej czujemy się późną wiosną i latem, kiedy dni są długie.
Światło spełnia dwie zasadnicze funkcje: oświetleniową – pozwalającą postrzegać otoczenie, obserwować ruch i kreować nastrój, oraz biologiczną – nadającą dobowy rytm funkcjonowania naszemu organizmowi.
Około godziny 7 rano wydzielanie melatoniny zatrzymuje się i organizm się rozbudza. Aż do godziny 16 czas reakcji na bodźce jest krótki a koordynacja funkcji optymalna – pracujemy, uczymy się, wypełniamy wszystkie codzienne obowiązki. Od godziny 21 rozpoczyna się wydzielanie melatoniny i organizm przygotowuje się do nocnego spoczynku.
Życie dokładnie według biologicznego zegara niestety obecnie nie jest możliwe. Dobowy cykl jest zakłócony przez światło sztuczne. Pracujemy na nocnej zmianie, nocami uczymy się, ale i uczestniczymy w życiu towarzyskim. Organizm człowieka zmuszony jest do funkcjonowania w różnych porach doby i niewykluczone, że ewolucja to uwzględni.
Prawidłowe oświetlenie
Spośród pięciu zmysłów człowieka (wzrok, słuch, węch, dotyk i smak), 83 proc. doznań przypada na wzrok, następnie 11 proc. na słuch, 3,5 proc. na węch, 1,5 proc. na dotyk i 1 proc. na smak. Daje to obraz ogromnego znaczenia światła i prawidłowego oświetlenia w procesie pozyskiwania informacji z otoczenia.
Prawidłowe oświetlenie zwiększa widoczność i oddala zmęczenie, co ma istotny wpływ na wydajność pracy. Podnosi bezpieczeństwo korzystania z dróg i miejsc publicznych, ułatwia uczenie się, stymuluje nastrój w pomieszczeniu, odgrywa istotną rolę w marketingu (reklamy świetlne) i prezentacji obiektów architektonicznych po zmierzchu. Za prawidłowe oświetlenie odpowiada proces, który obejmuje wykonanie projektu, dobór odpowiedniego sprzętu i właściwe wykonanie instalacji. Warto wiedzieć, jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy wyborze oświetlenia do naszego mieszkania czy miejsca pracy, aby jak najlepiej spełniło ono swoje zadanie. Dobrze oświetlony pokój, kuchnia lub łazienka sprawia wrażenie pomieszczenia większego, niż jest w rzeczywistości, a jednocześnie przytulnego i komfortowego. Prawidłowo dobrane oświetlenie stymuluje produkcję endorfin, co ma wpływ na nasz nastrój i samopoczucie.
Jedno z ważniejszych znaczeń ma barwa światła. Chłodniejsze zastosujemy w biurze, w pokoju,
w którym pracujemy w domu, przy biurku naszego dziecka. Natomiast w pokoju dziennym, gdzie spędzamy czas wolny z rodziną lub podejmujemy gości, oraz w sypialni zainstalujemy oświetlenie ciepłe, dające poczucie relaksu i odprężenia.
Warto wspomnieć w tym miejscu o znaczeniu kolorów dla ludzkiej psychiki; odpowiednie oświetlenie może uwydatnić kolor, który powinien kojarzyć się z przeznaczeniem danego pomieszczenia. W pokoju do pracy powinny dominować chłodne, „profesjonalne” błękity i biel.
W sypialni przeważającym kolorem niech będzie np. czerwony, budzący skojarzenia erotyczne. Można zastosować nie tylko oświetlenie, podkreślające kolorystykę wystroju, ale nawet czerwone światło. W pokoju dziecięcym warto postawić na żywą zieleń i ciepłą żółć, a w kuchni – kojarzącym się z dobrym jedzeniem zestawieniem żółci z czerwienią. Natomiast łazienka, niezależnie od kolorystyki ścian i podłogi, niech się kojarzy z czystością, zatem światło powinno być intensywnie białe.
Równie istotne jest źródło światła. Najlepiej, jeżeli jest ich kilka. W pokoju dziennym (salonie) warto mieć oświetlenie górne, ale i boczne; z tego pierwszego będziemy korzystać, kiedy ktoś złoży nam wizytę, natomiast boczne wystarczające jest np. do oglądania telewizji. W sypialni najlepiej sprawdzi się światło punktowe przy łóżku oraz podłogowe. W kuchni, jeżeli jest tam wydzielone miejsce ze stołem do spożywania posiłków przez domowników, dobrze jest zawiesić lampę nad tym stołem, oprócz tego zainstalować światło ogólne – górne i dodatkowe lampki nad blatem roboczym. Łazienka powinna być oświetlona ogólnie, a dodatkowe światło przyda się przy lustrze.
Wreszcie rodzaje lamp. Trudno tu doradzać szczegółowo, bowiem każdy ma inny gust. Generalnie dobieramy lampy do konkretnych pomieszczeń. Trzeba też wziąć pod uwagę ich wystrój i kolorystykę. Pamiętajmy też o żarówkach energooszczędnych. Są one droższe, ale w dłuższym okresie zdecydowanie bardziej opłacalne, co będzie widoczne na rachunkach za energię elektryczną.
